1. Maatschappelijk Middenveld (MM)

Het MM is essentieel voor een gezonde burgermaatschappij. Het omvat domeinen zoals cultuur, burgerinitiatieven, mensenrechtenorganisaties, vakbonden, enzovoort. Verreweg de meeste initiatieven van dit middenveld worden gesubsidieerd en hebben de vrijheid zichzelf te besturen en zonder te veel inmenging van de overheid eigen koers bepalen. Een sterk MM zorgt voor snellere aansluiting van nieuwe denkbeelden en biedt ruimte voor kritische en emancipatorische bewegingen. Zo kunnen wij nieuwe ideeën integreren en kans geven en onze democratie versterken.

Het is geen toeval dat Poetin al vroeg in zijn bewind begon te jagen op Russische non- en journalisten, tv-zenders nationaliseerde en onafhankelijke culturele organisaties verving door overheidsgebonden instellingen. Waarom? Met een zwak MM is de afstand tussen overheid en burger veel kleiner en kun je vanuit de overheid veel makkelijker je burgers controleren. Wil je een totalitair regime opbouwen, stop dan met conceptuele kunst, onafhankelijke journalistiek en mensenrechtenorganisaties. Als je dat beseft, begrijp je waarom sterke democratieën uitgebreide subsidiesystemen opzetten en nieuwe, unieke nog niet helemaal begrepen denkwijzen ondersteunen.

3. Orde van Effecten

Uit mijn 17 jaar ervaring in kunstvakonderwijs, non-profit werk en talentontwikkeling kan ik met zekerheid zeggen dat het ondersteunen van zogenaamde insiders clubs of subculturen onze samenleving veel oplevert. Alleen in mijn eigen straatcultuur worden continu potentiële criminelen en maatschappelijke achterblijvers omgeleid naar communityleiders en kunstenaars. Ik heb vaker gezien dat mensen die langer in “de scene” blijven, gewoon aansluiten in de maatschappij. In de innovatieleer zijn de orden van effecten al lang bekend en worden miljarden geïnvesteerd in ideeën die op het eerste gezicht niets opleveren. Helaas worden deze in de cultuur- en kunstsector vergeten en zoekt men naar de “instant gratification” effecten van prestatie-eisen en KPI’s.

Om de orde van effecten te illustreren, neem ik al voorbeeld een waargebeurd verhaal. Het gaat over een wijkcentrum in een destijds ongelukkig gebied van Eindhoven genaamd Woensel. Een jongerenwerker Angelo Martinus wist vanuit het jongerenwerk in een oude kelder een plek te creëren voor plaatselijke jeugd om te dansen, rappen en filmpjes op te nemen, kortom, hun eigen kunst te beoefenen. De jongeren kregen een eigen veilige plek om buiten het zicht en commentaar van de maatschappij hun ding te doen (eerste orde effect). Uit dat clubje ontstond een hele belangrijke generatie hiphoppers, dansers, rappers en cultuurmakers die later overal in de stad aan de slag gingen en bekend werden bij een breder publiek. Ze gingen uit de kelder en werden de sleutel figuren in de stad (tweede orde effect). De sleutelfiguren werden actief in de maatschappij en inspireren nieuwe generaties jongeren om te kiezen voor straatkunst, praten met overheden en leiden succesvolle muziek- en danscarrières. Niet iedereen uit die kelder heeft het gehaald, maar tot nu toe worden duizenden jongeren geïnspireerd en gemotiveerd om hun leven te veranderen en ook te kiezen voor de straat cultuur (derde orde effect).

Waarom is elk totalitair regime zo bang voor subculturen? Waarom worden andersdenkenden hardnekkig vervolgd in Rusland? Omdat subculturen heel goed zijn in het opvoeden van thought leaders die graag de wereld om hen heen veranderen. Liberale democratieën produceren de meeste innovatieve ideeën in high en low tech kunst en cultuur. Bijna elke revolutie is begonnen door een clubje denkers, dichters en muzikanten in een café. En landen die dit soort clubs vervolgen zorgen direct voor het dichtsnoeren van innovatieve en revolutionaire ideeën. Want ideeën zijn de eerste orde effecten van evolutie en revolutie. Helaas zie ik tot mijn verbazing de laatste jaren steeds meer druk op deze clubs vanuit iedere hoek van het politieke landschap. Culturele organisaties buigen zich stuk over onderdelen zoals “belang van de stad, belang van de wijk, belang van de algemene doelgroep”, waardoor veel culturele instellingen met een helder artistieke focus zich moeten buigen over de eenheidsworst van “toegankelijkheid”. Dat terwijl wij allang weten dat toegankelijkheid en kunst voor de massa geen plek zijn voor innovatie.